Zorbalık, bir ya da birden fazla kişinin bir başka kişiye bilinçli ve sistematik bir şekilde fiziksel, zihinsel ve sosyal zarar vermesi, baskı kurmasıdır. Akran zorbalığı da zorbalığın, şiddetin bir türü olup okullarda sıklıkla karşımıza çıkabilmektedir (Çankaya, 2011). Akran zorbalığı karmaşık sosyal süreçleri ve sosyal ilişkileri içermektedir (Gürhan, 2017). Zorbalığın ne olduğunu anlamak ve zorba davranış stillerini belirlemek zorbalığın saptanmasında ve akabinde çözümlenmesinde oldukça faydalı olacaktır. Tekme atmak, saç çekiştirmek, itmek gibi davranışlar fiziksel zorbalık olarak; lakap takmak, küfür ve hakaret içerikli kaba sözler söylemek, alay etmek, küçük düşürmek gibi hareketler sözel zorbalık olarak; toplumsal dışlama amacıyla kişiyi çevresinden uzaklaştırmak da duygusal zorbalık olarak adlandırılabilir.
Zorba davranışların hem bu davranışları sergileyen hem de bu davranışlara maruz kalan kişiler üzerinde olumsuz etkileri vardır (Çankaya, 2011). Zorbalık, maruz kalan kişi için bir stres sebebidir. Zorbalığa maruz kalan kişiler diğerleri ile kıyaslandığında maruz kalanların daha düşük özgüvene sahip oldukları, sosyal ilişkilerinin bozulduğu ve okul başarılarının düştüğü görülmektedir (Çınkır, 2006). Yapılan araştırmalarda okul başarısındaki düşünün sebebinin kişilerin dikkatlerini derslere vermektense zorba davranışları sergileyen kişilerden nasıl korunacaklarına vermeleri olarak gösterilmiştir (Whitted ve Dupper, 2005). Bahsedilen olumsuz etkiler yaşanan örneklerden sadece bazılarıdır.
Özellikle sözel ve duygusal zorbalığın, maruz kalındığına dair gözle görülür bir kanıtı beraberinde getirmemesinden dolayı bu iki zorbalık türünün saptanması zor olabilir bu sebeple zorbalığın olumsuz etkilerini yaşayan öğrencilerin davranışları, ruhsal değişimleri ve duyguları bir ipucu niteliğinde olabilir. Bu bağlamda zorbalığın yol açabileceği etkileri ve zorbalığın sonuçlarını doğru kavramanın, gözlemleyebilmenin önemli olduğunu düşünüyoruz. Bu noktada okuldaki sınıf öğretmenlerinin ve rehberlik servisinin, öğrencilerden önce bulundukları kadroyu bilinçlendirmeleri doğru bir adım olacaktır. Çünkü zorbalığın ne olduğu bilinirse sebeplerine inilebilir ve sebepleri saptanırsa da çözüme gidilebilir.
Akran zorbalığında 5 temel kuramsal yaklaşımdan bahsedilir (Gürhan, 2017). Bunlar, güçlü olanın zayıf olana baskı uygulama güdüsü, kişinin kendi varlığını gösterme ve sosyal baskınlık kurma güdüsü, farklı güçlerdeki sosyal grupların varlığı, kişinin zorbaca davranışlar sergileyen arkadaş grubuna uyum sağlaması ve değersizlik duygusunun üstesinden zorbalık ile gelmesidir.
Akran zorbalığı çeşitli değişkenlerce incelenmiştir. Cinsiyet değişkeninden örnek vermek gerekirse yapılan araştırmalara göre erkekler kızlara göre daha fazla zorbalığa uğramakta ve daha fazla zorbalığa uğratmaktadır (Boulton ve Smith, 1994).
Araştırmalarda ortaya çıkan bulgular esas alınarak bazı öneriler sunulmuştur. Okul yöneticileri rehberlik servisi ile çalışarak okulun zorba davranış haritasını belirlenebilir, zorbalığa maruz kalan öğrencilerin aileleri ile iş birliği yapılarak öğrencilere psikolojik destek sağlanabilir ve öğrenciler grup çalışmalarına, sosyal faaliyetlere teşvik edilebilir.
Comments