Hepimiz biliyoruz ki kadınlar toplumun her alanında ayrımcılığa maruz kalabilmekte bunlardan en önemli olan alan ise iş dünyası. Bu iş dünyasının içinde sağlık, bankacılık, eğitim, güvenlik sektörü ve birçok sektörde de kadınların ayrımcılığa uğradığını bilmekteyiz. Bizce bu ayrımcılıkları en iyi anlatan kavramsa cam tavanlardır.
Cam tavan kavramı literatürde “glass ceiling” olarak ilk defa Hymovitz ve Schellhard tarafından 1986’da Wall Street Journal raporunda kullanılmıştır (Ayrancı & Gürbüz, 2012). Cam tavanlar kavramının birçok tanımı yıllar içinde yapılmıştır. Genel olarak cam tavanlar kavramının tanımı kadınların işlerinde yükselirken karşısına çıkan görünmeyen engellerdir (Öztürk & Şimşek, 2019). Örnek verecek olursak bir kadının hamile olduğu içtin işten çıkarılması. Cam tavanlar kavramı ile ilgili, bağlantılı terimler de mevcuttur. Bunlardan bir kısmı akrabacılık (neopotism), hemşericilik (cronyism), cinsel eğilim nedeniyle ayrımcılığa uğruma (pink ceiling), cam uçurum (glass cliff) (Ayrancı & Gürbüz, 2012), ters cam tavan, bambu tavan, beton tavan, ikinci cam tavan, cam dolap, cam merdiven, cam labirent, yapışkan zemin, yapışkan merdiven gibi kavramlardır (Öztürk & Şimşek, 2019).
Cam tavan kavramını ve onla ilgili kavramları açıkladık, peki bu cam tavanın sebebi nedir? Ayrancı ve Gürbüz (2012) cam tavan etkisinin sebeplerini üç ayrı başlıkta toplamış. Bu başlıklardan ilki bireysel, ikincisi örgütsel, üçüncüsü de sosyal etkilerdir. Bireysel sebepler de ikiye ayrılmaktadır; kadınların çoklu rollere uyum sağlamaya çalışması ve kadınların seçimleri ve algıları. Örneğin, Türk kültüründe kadının iyi bir eş iyi bir anne olması çok önemli bir baskıdır kadınların üstünde. Örgütsel kısma gelecek olursak örgütün kültürü (işyeri kültürü), örgütün politikası, örgütün mentorluk programının zayıflığı, gündelik yaşamdaki iletişim ağlarına erişilmezlik şeklinde sınıflandırılmıştır. Burada şöyle bir örnek verebiliriz, bir işyerinde kadınlarla ilgili olumlu politikalar geliştirilmemesi yani kadın çalışanın az olması veya kadın haklarının görmezden gelinmesi, devamında kadın çalışanlara yönelik mentor programının yani yol gösterici bir program bulunmaması. Sosyal etkide ise cinsiyet stereotipleri ve profesyonel ayrım. Örneğin, kadın narindir, kadın çiçektir, kadın kırılgandır, kadın duygusaldır gibi stereotiplerin varlığı kadının işyerindeki varlığını olumsuz etkileyebilmektedir. Cam tavan kavramını kadınların iş hayatında yükselmesindeki görünmez engeller olarak açıklamıştık. Bu engeller resmi değil fakat iş hayatında her zaman hissedilen engellerdir. Kadınların yükselmesinde önünde duran engeller aşağıdaki gibi sıralanabilir ücret farkı, cinsel, etnik ve dini ayırım, aile-dostu işyeri politikalarının eksikliği diyebiliriz (Gül & Oktay, 2009).
Cam tavandan oldukça bahsettik fakat cam tavan etkisini nasıl azaltabiliriz ya da yok edebiliriz. Öztürk ve Şimşek (2019) göre işyerinde cam tavanın etkileri olabildiğince minimalize edilmelidir hatta bertaraf edilmelidir. İşyerleri cam tavan kavramı ile ilgili politikalar geliştirmeli, kadınlara yönelik ayrımcılığı azaltacak kültür oluşturmalıdır. Kadınlara mentor desteği sağlanarak kendi potansiyellerinin farkına varmaları önem teşkil etmektedir. Yüksek konumdaki kadınlara karşı olan önyargı ve ayrımcılığın engellenmesi gerekmektedir. Erkek egemen örgüt kültürü ve politikaların değiştirilmesi de önem teşkil etmektedir.
Kaynakça
Ayrancı, E., & Gürbüz, T., (2012). Considering glass ceiling in Turkey: Ideas of executives in education sector regarding women in the workplace. International Journal of Human Resource Studies, 2(4), 126.
Gül, H. & Oktay, E. (2009). Türkiye ve Dünya’da Kadınların Çalışma Hayatında Yaşadıkları Cam Tavan Algıları Üzerine Kavramsal Bir Çalışma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi , 9 (18) , 421-436.
Öztürk, I., & Şimşek, A. (2019). Akademide cam tavan etkisinin sistematik olarak i̇ncelenmesi: Türkiye örneği. Opus Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi.
Comments