Cam tavan, kadınların iş hayatlarında karşılaştıkları görünmez engeller için kullanılan bir metafordur. Kadınlar, toplumun biçtiği cinsiyet rolleri, bu rollerin sonucu oluşan ön yargılar ve sadece cinsiyetlerinin kadın oluşu gibi sebeplerle bu engellerle karşılaşırlar. Çoğu zaman görünmez ve aşılması zor bu engeller kadınların kariyerlerinde ilerlemelerini oldukça güç kılar.
Cam tavan tabiri, karşılaşılan engellerin görünmezliğine ve belirsizliğine yapılan bir atıftır. Bu tabir ilk olarak 1970’li yıllarda ortaya çıkmıştır (Wirth, 2001: 1). Kadının gün geçtikçe iş hayatında aktifleşmesi ile pek çok araştırmaya konu olmuştur. Yapılan bu araştırmalar, kadınların kariyerlerinde belli bir noktaya kadar yükselebildiklerini ardından bu yükselişin genelde durakladığını ortaya koymaktadır (Örücü, Kılıç ve Kılıç, 2007). Bu sonuç, kadının kariyer basamaklarını tırmanmasını engelleyen bir cam tavanın olabileceğini doğrular niteliktedir.
İş pozisyonları incelendiğinde kadınların daha çok alt kademelerdeki pozisyonlarda çoğunluğu sağladığı görülmüştür (Wirth, 2004: 2,13). Araştırmalar üst düzey yönetici sayılarındaki cinsiyet dağılımlarının eşitsizliğine de vurgu yapmaktadır. Bu duruma, kadınların daha üst pozisyonlar için, bir erkeğe kıyasla yetersiz olabileceği ön yargısı sebep gösterilmiştir (Örücü vd., 2007). Bu ön yargıya yol açan başlıca etkenlerden biri cinsiyet rolleridir. Toplum kadına bir kariyer sahibi olmaktansa bir çocuk sahibi olmak, ev işlerinin sorumluluğunu tek başına üstüne almak, işinin değil evinin kadını olmak gibi bazı roller biçmiştir. Bu rollerin dışına çıkılması da bazı ön yargılara sebep olmuştur. Günümüzde bu ön yargıların azaldığını düşünmek bir yanılgı değildir fakat maalesef bu rollerin ve etkilerinin tamamen yıkıldığını söylemek oldukça iyimser bir söylem olacaktır. Kadınlara yakıştırılan bu yetersizliğin yanlış olduğuna, yeterliliğinin liyakat ve başarıya göre ölçülebileceğine dikkat çekmekte fayda vardır.
Karşılaşılan engelleri kimi zaman bazı kadınların kendi kendilerine koyabildiği de görülmektedir. Bahsedilen cinsiyet rollerini, rollerin getirdiği bazı toplumsal değerleri fark etmeden benimsemek ve içselleştirmek, cam tavanın varlığını baştan kabullenmek kadınlarda bu duruma yol açabilmektedir (Örücü vd., 2007). Bu benimseme ve içselleştirme sürecinin bir anda olmadığı, kadının meslek sahibi olmadan önce aldığı eğitimde bulunan fırsat eşitsizliklerinin de bu durum üzerinde etkisinin olabileceği uzmanlarca belirtilmiştir (Özbey, 2004).
Cam tavan aşılması zor engeller barındırsa da bu engelleri kırmaya yönelik bazı adımlar atmak mümkündür. Kadınlar ilk olarak özgüvenlerini yitirmemeli ve konu hakkında farkındalık kazanmak için adımlar atmalıdırlar. Cam tavanı kırmanın bireysel çabadan ziyade toplumsal bir çaba gerektirdiği düşünülür bu bağlamda kişinin farkındalık kazanması ve bu farkındalığın kişinin çevresine de yayılması oldukça önemlidir. Kadın, biçilmiş cinsiyet rollerinden fazlası olduğunu ve değişimin ufak adımlarla da mümkün olduğunu unutmamalıdır. Mevcut hükümetler de bu konuda stratejiler geliştirmeli ve toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlama adına çalışmalar düzenlemelidirler.
Bahsedilen bu kalıplaşmış ön yargılar sadece kadınların çalışma hayatlarına ket vurmakla kalmaz, mesleğinde hedeflediği pozisyonları ve rolleri de etkiler (Deemer, 2006: 89). Kadına bazı meslekleri yakıştırmamak, naif meslekler yapmaları gerektiğini düşünmek de cam tavana sebebiyet vermektedir. Bir kadının alacağı eğitimin, seçeceği mesleğin ve hedeflediği pozisyonun toplumun değerlerine değil, kadının öz iradesine bağlı olduğunu bilmek aydın bir toplum olabilmenin bir gereğidir.
Cinsiyet fark etmeksizin kişilerin hedeflediği kariyere başarıları ile ulaşabildiği, kadına yönelik bu taraflı ve eşitsiz tutumların bir son bulduğu ve cinsiyet eşitliğinin var olduğu bir toplum ile bu cam tavanlar kırılabilir. Unutulmamalıdır ki, cam tavan sadece ilerlemeleri engellenen kadınların değil, tüm toplumun önemli bir sorunudur ve kadının yeri ev değil; kendine uygun gördüğü, özgür olduğu yerdir.
Kaynakça
Mızrahı, R. & Aracı, H. (2010). Kadın yöneticiler ve cam tavan sendromu üzerine bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1).
Öğüt, A. (2006). Türkiye’de kadın girişimciliğin ve yöneticiliğin önündeki güçlükler: cam tavan sendromu. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(1).
Örücü, E. & Kılıç, P. & Kılıç, T. (2007). Cam tavan sendromu ve kadınların üst düzey yönetici pozisyonuna yükselmelerindeki engeller: balıkesir ili örneği. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2).
Comments